Topstukken uit Beiroet, Louvre en British Museum

Byblos was een grote tentoonstelling over ’s werelds oudste havenstad in Libanon, met vijfhonderd objecten, waaronder topstukken uit het Nationaal Museum van Beiroet, het Louvre, het British Museum en het American University of Beirut Archaeological Museum. Vanaf 3000 v.Chr. speelde Byblos een ongekend grote rol in het Middellandse Zeegebied en het Midden-Oosten, onder andere door de handel in cederhout. Een sinds 6500 v.Chr. bewoond vissersdorpje groeide uit tot een welvarende stad en werd de eerste internationale zeehaven ter wereld. Egyptenaren, Assyriërs, Babyloniërs, Feniciërs, Grieken en Romeinen lieten er hun sporen na.

De rijkdom van Byblos

De prachtige topstukken in de expositie kwamen uit de collecties van verschillende, internationaal gerenommeerde musea. Ze getuigen van de archeologische en culturele rijkdom van Byblos. Bezoekers zagen gouden wapens, kleurrijke kettingen van edelstenen, een Romeins mozaïek en een fraai bronzen beeld van Herakles. Maar ook eenvoudige vishaken, ankers en kleitabletten droegen bij aan het verhaal van de antieke havenstad. Daarin was de hoofdrol niet alleen weggelegd voor koningen en mythologische helden, maar ook voor handelslieden en gelukszoekers die naar Byblos kwamen om er te wonen en te werken.

Het mooiste uit Byblos

Het museum bracht voor deze tentoonstelling het mooiste uit Byblos bijeen, waarbij een opvallende rol was weggelegd voor de kenmerkende bronzen beeldjes van onder meer krijgers, goden en dieren. Daarvan zijn er in Byblos zo’n 1700 gevonden. Verder waren vondsten uit de koningsgraven en tempels van Byblos te zien, evenals beeldjes van goden en godinnen, en rijk versierde wapens en sieraden.

Kostbaar cederhout

Millennia lang was Byblos de hofleverancier van de farao’s en het belangrijkste handelsknooppunt in de Middellandse Zee. De rijkdom van Byblos ontstond vijfduizend jaar geleden, door de handel in cederbomen uit de achterliggende bergen. Die waren beroemd om hun rechte stammen die wel veertig meter hoog konden worden. Elke zichzelf respecterende heerser uit die tijd kocht cederhout in Byblos, om paleizen en tempels van te bouwen.

Handel op grote schaal

Ook andere kostbare materialen uit het hele Middellandse Zeegebied, zoals zilver, wijn, olie en lapis lazuli, vonden vanuit Byblos hun weg naar Egypte. Byblos kreeg daar onder meer edelstenen, goud, linnen en olifantenivoor voor terug, wat weer werd verhandeld met steden in Mesopotamië. Goede administratie was onmisbaar bij handel op zulke grote schaal. Geen wonder dat in Byblos de voorloper van het Latijnse alfabet ontstond.

Vertellingen uit de oudheid

De expositie was opgezet als een pop-up boek, waarin naast het verhaal van Byblos een verzameling van beroemde vertellingen uit de oudheid aan bod kwamen. Die spelen zich af in en rondom Byblos. Zo trok de Mesopotamische koning Gilgamesj het Libanongebergte in om er eigenhandig cederbomen te kappen en stuurde koning Rib-Hadda tevergeefs smeekbeden aan de Egyptische farao. Een ander verhaal gaat over de Egyptische godin Isis, die haar overleden geliefde Osiris in Byblos weer tot leven wekte.

Opgravingen in Byblos

De antieke havenstad kreeg gestalte in grote geprojecteerde 3D-reconstructies en drone-opnamen van de opgegraven ruïnes, aangevuld met historische foto’s van de eerste opgravingen uit het begin van de vorige eeuw. Tegenwoordig is het terrein van de antieke stad een World Heritage Site van UNESCO, waar nog steeds archeologisch onderzoek wordt gedaan. Uniek was dat vondsten uit een zeer recente opgraving (2019) nu al in Leiden te zien waren, met spectaculaire beelden van de opgravingsplek.

Gratis audiotours voor jong en oud

Bij de tentoonstelling waren audiotours voor jong en oud gemaakt. Volwassenen kregen meer te horen over enkele bijzondere objecten en thema’s uit de tentoonstelling. Voor het hele gezin was de audiotour De grote Byblos-show gemaakt. Hierin nam de stad Byblos zélf jong en oud mee op een interactieve reis door haar verleden: van klein dorp aan de Middellandse Zee tot belangrijke havenstad. Er was ook een Engelstalige audiotour beschikbaar.

Extra bij de tentoonstelling

• Tentoonstellingsboek (152 pagina’s, € 24,95, uitgeverij Sidestone).
• RMO Magazine (€ 3,95)

Samenwerking

Dit tentoonstellingsproject was een samenwerking met het Ministerie van Cultuur /Directoraat-generaal van Oudheden in Libanon. Binnen deze samenwerking steunde het Rijksmuseum van Oudheden onder meer de opbouw van een nieuw archeologisch museum en cultureel centrum op de historische site van Byblos. Dat opende in het voorjaar van 2023 zijn deuren voor publiek.

• Bekijk alle bruikleengevers voor deze tentoonstelling

Steun

De expositie kwam tot stand met steun van het Blockbusterfonds en de VriendenLoterij, en met dank aan de Ambassade van Libanon (Den Haag), Ambassade van Nederland (Beiroet) en Labrys Reizen.